बिक्रम सम्बतले त्यस्तै २०३०/३२ सालतिर नेपालको एक विकट उत्तरपूर्वी जिल्ला ताप्लेजुङको आठराई हाङपाङमा सरस्वती माद्यमिक विद्यालयमा त्यस्तै १२/१४ वर्षको नवराज सुब्बा नामको एउटा विद्यार्थी केटो ८/१० कक्षामा पढ्दथ्यो । हाइस्कुल छेउमै घर भएकाले गुरुहरुको संगतले होला हारमोनियम टयाँटयाँटुँटुँ गरेको देखेर सुनेर तथा गीत गाउन नाच्न फ¥याक फुरुक गरेको देखेर होला त्यसबेला विद्यालयका प्रधानाध्यापक गणेशबहादुर राई तथा संगीत शिक्षक बेनु चुँडालले यदाकदा उसलाई केही विद्यार्थीहरुका साथ अन्तिम घंटीमा गीत रिहर्सल गर्न अर्थात् गीत छान्न, गाउन, नाच्न अभ्यास गराउन भनी अर्हाउने गर्नु हुन्थ्यो ।
उसबेला विद्यालयका धेरै विद्यार्थी भाइबहिनीहरु गाउन चाच्न सिपालु थिए । त्यसमध्ये स्वर्गीय रामकुमारी प्रसाईको गायन सुरिलो थियो । त्यस्तै नाच्न सिपालु अन्य बहिनीहरु कृष्णकुमारी प्रसाई, सरला सुब्बा, मिरा प्रसाई र केटाहरुमा साह्रै फूर्तिला भाई टेकबहादुर खपाङ्गीहरुलाई अहिले पनि सभ्झिरहेको छु । हामी रिहर्शल कक्षा कोठाभन्दा अलि अलग रहेको संगम क्लबको हलमा प्रायः केही घण्टा गर्ने गर्दथ्यौं । अन्तमा हाम्रो कामको मूल्याङकन तथा सुझाव गुरुहरुले दिने गर्नु हुन्थ्यो । त्यसबेला हामीले गाउने, नाच्ने गीत भनेको हामीले जान्ने खालको अर्थात् टिप्न सक्ने खालको लोकगीत हुने गर्दथे । केही मात्रामा हामीले नै रचेको केही गीतमा लोकभाखा हालेर वा रेडियो नेपालमा बज्ने कुनै लोकप्रिय गीतको लयमा ढालेर गीत बनाइन्थ्यो । रिहर्शल पछि गीत वा नृत्य राम्रो भएमा गीत स्वीकृत हुने गर्दथ्यो । यसरी नै हामी विद्यार्थीहरुकै अग्रसरता तथा सक्रियतामा विद्यालय परिवार मिलेर गीत गाउदै र नाच्दै हामी विद्यालयको वार्षिक साँस्कृतिक कार्यक्रम गर्ने, विभिन्न उत्सव मनाउने तथा देउसी खेल्ने गर्दथ्यौं ।
जब सत्तरीको दशकमा आएर नवराज सुब्बाले एल्बम भकाभक निकाल्न थाल्यो त्यो देखेर उसबेलाकी एक पात्र उसकी बहिनी सरला सुब्बाले कुरैकुरैमा सोधिन् र सम्झाइन्– हामीले उहिल्यै विद्यालयमा गाउने नाच्ने गरेको ए बहार बोलको गीत पनि गाउनु नी । जसलाई उसबेला स्व. रामकुमारी प्रसाईले सुरिलो स्वरमा गाएकी समेत सम्झाइन् । नवराजलाई गीतको केही पाठ याद आयो तर सबै शब्द कण्ठ थिएन । त्यो पनि उसले सरलाकै सहयोगमा पुनःंस्मरण गरि पूरा भयो । गीत त फेला प¥यो तर संगीत मौलिक थिएन जसलाई संगीतकारको थप आवश्यकता प¥यो । रचना भएको तीन दशक पछि एकदिन गीतले संगीतकार साजन राईको सहयोगमा मौलिक संगीत पनि पायो र यसरी गीत पुनः मुर्झायो । यति मात्र हैन जसलाई नेपालका चर्चित गायक दीपक लिम्बूको स्वर पनि पायो । आज यो गीत रेकर्ड भएको पनि अब त झण्डै चारपाँच वर्ष भएछ ।
एल्बम निकाल्नु कति गाह«ो छ भने त्यो भनि साध्य छैन । आफनो स्वास्थ्यले पनि साथ दिएको छैन अझै पूरा सञ्चो छैन । जे भए पनि अब आउँदो माघको सहिद दिवस पारेर लोकार्पण गरेर मात्र यो मन शान्ति होला । अहिलेलाई एल्बमको पहिलो गीत अर्थात् ए बहार बोलको शीर्षगीत वा टाइटल सङ फेसबुक मार्फत् सार्वजनिक गर्दैछु । अन्तमा गीतकार अर्थात गीतको एक स्रष्टाका नाताले प्रस्तुत गीतको भावनामा अल्झिएका बल्झिएका उल्लेखित सबै पात्रहरु तथा संगीतमा सहभागी वाद्यवादक साथीहरुको योगदान प्रति गीतकार कृतज्ञ र नतमस्तक रहेका पनि बिनम्र जानकारी गराउँछु ।
Dr. Nawa Raj
Dr. Nawa Raj Subba is a public health specialist who has more than three and a half decades of experience working in public healthcare management at the Ministry of Health and Population in Nepal. In the spirit of public-private partnerships to expand access to health care in rural communities in Eastern Nepal, he played a vital role in leading operational research. He has also independently researched public health and intercultural psychology in Nepal. He published his works in books and journals. Nepali literature, culture, and music recognized him as an author. He has written artistic and cultural texts and CDs. His work has been acknowledged and appreciated by civil society, the government of Nepal, and abroad. He is now involved in Public Health and Intercultural Psychology studies in Nepal.
बिक्रम सम्बतले त्यस्तै २०३०/३२ सालतिर नेपालको एक विकट उत्तरपूर्वी जिल्ला ताप्लेजुङको आठराई हाङपाङमा सरस्वती माद्यमिक विद्यालयमा त्यस्तै १२/१४ वर्षको नवराज सुब्बा नामको एउटा विद्यार्थी केटो ८/१० कक्षामा पढ्दथ्यो । हाइस्कुल छेउमै घर भएकाले गुरुहरुको संगतले होला हारमोनियम टयाँटयाँटुँटुँ गरेको देखेर सुनेर तथा गीत गाउन नाच्न फ¥याक फुरुक गरेको देखेर होला त्यसबेला विद्यालयका प्रधानाध्यापक गणेशबहादुर राई तथा संगीत शिक्षक बेनु चुँडालले यदाकदा उसलाई केही विद्यार्थीहरुका साथ अन्तिम घंटीमा गीत रिहर्सल गर्न अर्थात् गीत छान्न, गाउन, नाच्न अभ्यास गराउन भनी अर्हाउने गर्नु हुन्थ्यो ।
उसबेला विद्यालयका धेरै विद्यार्थी भाइबहिनीहरु गाउन चाच्न सिपालु थिए । त्यसमध्ये स्वर्गीय रामकुमारी प्रसाईको गायन सुरिलो थियो । त्यस्तै नाच्न सिपालु अन्य बहिनीहरु कृष्णकुमारी प्रसाई, सरला सुब्बा, मिरा प्रसाई र केटाहरुमा साह्रै फूर्तिला भाई टेकबहादुर खपाङ्गीहरुलाई अहिले पनि सभ्झिरहेको छु । हामी रिहर्शल कक्षा कोठाभन्दा अलि अलग रहेको संगम क्लबको हलमा प्रायः केही घण्टा गर्ने गर्दथ्यौं । अन्तमा हाम्रो कामको मूल्याङकन तथा सुझाव गुरुहरुले दिने गर्नु हुन्थ्यो । त्यसबेला हामीले गाउने, नाच्ने गीत भनेको हामीले जान्ने खालको अर्थात् टिप्न सक्ने खालको लोकगीत हुने गर्दथे । केही मात्रामा हामीले नै रचेको केही गीतमा लोकभाखा हालेर वा रेडियो नेपालमा बज्ने कुनै लोकप्रिय गीतको लयमा ढालेर गीत बनाइन्थ्यो । रिहर्शल पछि गीत वा नृत्य राम्रो भएमा गीत स्वीकृत हुने गर्दथ्यो । यसरी नै हामी विद्यार्थीहरुकै अग्रसरता तथा सक्रियतामा विद्यालय परिवार मिलेर गीत गाउदै र नाच्दै हामी विद्यालयको वार्षिक साँस्कृतिक कार्यक्रम गर्ने, विभिन्न उत्सव मनाउने तथा देउसी खेल्ने गर्दथ्यौं ।
जब सत्तरीको दशकमा आएर नवराज सुब्बाले एल्बम भकाभक निकाल्न थाल्यो त्यो देखेर उसबेलाकी एक पात्र उसकी बहिनी सरला सुब्बाले कुरैकुरैमा सोधिन् र सम्झाइन्– हामीले उहिल्यै विद्यालयमा गाउने नाच्ने गरेको ए बहार बोलको गीत पनि गाउनु नी । जसलाई उसबेला स्व. रामकुमारी प्रसाईले सुरिलो स्वरमा गाएकी समेत सम्झाइन् । नवराजलाई गीतको केही पाठ याद आयो तर सबै शब्द कण्ठ थिएन । त्यो पनि उसले सरलाकै सहयोगमा पुनःंस्मरण गरि पूरा भयो । गीत त फेला प¥यो तर संगीत मौलिक थिएन जसलाई संगीतकारको थप आवश्यकता प¥यो । रचना भएको तीन दशक पछि एकदिन गीतले संगीतकार साजन राईको सहयोगमा मौलिक संगीत पनि पायो र यसरी गीत पुनः मुर्झायो । यति मात्र हैन जसलाई नेपालका चर्चित गायक दीपक लिम्बूको स्वर पनि पायो । आज यो गीत रेकर्ड भएको पनि अब त झण्डै चारपाँच वर्ष भएछ ।
एल्बम निकाल्नु कति गाह«ो छ भने त्यो भनि साध्य छैन । आफनो स्वास्थ्यले पनि साथ दिएको छैन अझै पूरा सञ्चो छैन । जे भए पनि अब आउँदो माघको सहिद दिवस पारेर लोकार्पण गरेर मात्र यो मन शान्ति होला । अहिलेलाई एल्बमको पहिलो गीत अर्थात् ए बहार बोलको शीर्षगीत वा टाइटल सङ फेसबुक मार्फत् सार्वजनिक गर्दैछु । अन्तमा गीतकार अर्थात गीतको एक स्रष्टाका नाताले प्रस्तुत गीतको भावनामा अल्झिएका बल्झिएका उल्लेखित सबै पात्रहरु तथा संगीतमा सहभागी वाद्यवादक साथीहरुको योगदान प्रति गीतकार कृतज्ञ र नतमस्तक रहेका पनि बिनम्र जानकारी गराउँछु ।
Dr. Nawa Raj
Dr. Nawa Raj Subba is a public health specialist who has more than three and a half decades of experience working in public healthcare management at the Ministry of Health and Population in Nepal. In the spirit of public-private partnerships to expand access to health care in rural communities in Eastern Nepal, he played a vital role in leading operational research. He has also independently researched public health and intercultural psychology in Nepal. He published his works in books and journals. Nepali literature, culture, and music recognized him as an author. He has written artistic and cultural texts and CDs. His work has been acknowledged and appreciated by civil society, the government of Nepal, and abroad. He is now involved in Public Health and Intercultural Psychology studies in Nepal.