सिर्जनालाई पैसासँग तुलना गर्न सकिंदैन — नवराज सुब्बा, साहित्यकार…

पछिल्लो समयमा आएर नेपाली साहित्यका पाठक बढ्दै गएका छन् । पाठकको संख्या बढेसँगै नेपाली साहित्यमा राम्रा कृति पनि धमाधम आइरहेका छन् । नाम चलेका र राम्रो कृति प्रकाशित गर्न प्रकाशकहरुले समेत तँछाडमछाड गर्ने अवस्थाको सिर्जना भएको छ । पाठकको संख्या बढ्नु समग्र नेपाली साहित्यकै लागि खुसीको कुरा भएको अग्रज साहित्यकार नवराज सुब्बा भनाइ छ । तीसको दशकदेखि नेपाली साहित्यमा कलम चलाउन थालेका सुब्बाका हालसम्म जीवन मेरो शब्दकोशमा, बीच बाटोमा ब्यूँझेर, यात्रा आधा शताब्दीको कवितासंग्रह, सहिदलाई सलाम गीतसंग्रह र मनको मझेरी निबन्धसंग्रह प्रकाशित भइसकेका छन् । त्यस्तै देशको माया, लुकेको रहर, अमूल्य जीवन, हामी पहिला नेपाली र दुईवटा भिडियो एल्बम बजारमा आइसकेका छन् । प्रस्तुत छ सुब्बाको साहित्य लेखनका विषयमा केन्द्रित रहेर गरिएको कुराकानीको सार: ( न्यू सृष्टि दैनिकमा प्रकाशित अन्तरर्वार्ताको पूर्ण पाठ Jan 12, 2013)

हाल के लेख्दै हुनुहुन्छ ?

लेख्ने बानी परेपछि नलेखी बस्न नसकिने रहेछ । गीत, कविता, मुक्तक, निबन्ध र अन्य लेखहरु लेखिरहेको छु । लेख्नका लागि अध्ययन पनि उतिकै आवश्यक पर्ने हुन्छ । साहित्य लेखनका साथै फुर्सदको समयमा अरुका कृति, लेख रचना पनि अध्ययन गर्ने गर्दछु । म यो नै लेख्छु भनेर समय छुट्याउँदिन । कहिले कविता लेख्छु, कहिले गीत त कहिले मुक्तक लेख्छु । हालसालको कुरा गर्नुहुन्छ भने बढी मात्रामा मुक्तक नै लेखिरहेको छु ।

यति धेरै विधामा कलम चलाउनुहुन्छ, कुन विधालाई बढी प्राथमिकता दिनुहुन्छ ?

मेरो साहित्य लेखन तीसको देशकदेखि सुरु भएको हो । जुन बेला म साहित्य क्षेत्रमा लागेको थिएँ । त्यतिबेला मैले कवितालाई प्राथमिकतामा राखेको थिएँ । त्यतिबेला खुब कविता लेखियो । धेरै गोष्ठी र कवि सम्मेलनमा जोडतोडले कविता सुनाइयो । दर्शक र श्रोताबाट खुब प्रशंसा पनि पाइयो । पछिल्लो समयको कुरा गर्नुहुन्छ भने मैले खास गरी गीत र कवितालाई प्राथमिकतामा राखेको छु । यो मेरो बाध्यता पनि हो । किन भन्नुहुन्छ भने अन्य विधा लेख्दा बढी समय खर्च हुने भएकाले मैले गीत र मुक्तक लेखनलाई अगाडि बढाएको हुँ । यो विधा छोटो समयमै मनमा उठेका भावनालाई पस्कन सजिलो हुने हुँदा मैले यसलाई प्राथमिकतामा राखेको छु । हुन त यी विधाबाहेक अन्य विधामा कलम चलाउन छोडेको चाहिं होइन । अरु पनि लेखिरहेको छु ।

(साहित्यकार नवराज सुब्बासित कवि मीनकुमार नवोदितले सुकुनाको लागि लिनु भएको अन्तर्वार्ता)

प्रश्नः तपाईको लेखन कसरी सुरु भयो ?
उत्तरः विद्यालय तथा क्याम्पसको विद्यार्थीजीवन अर्थात् तीसको दशक मेरो साहित्यिक यात्राको प्रारम्भिककाल हो । मेरा गुरु, विद्यालयको साहित्यिक तथा सांगीतिक वातावरण र मेरो बाल्यकालको विशिष्ठ वातावरण बीच मेरो साहित्यिकयात्रा आरम्भ भयो । विद्यालय तथा क्याम्पसमा अध्ययनरत रहेको बेलामा भइरहने साहित्यिक प्रतियोगितामा निबन्ध, गीत, कवितातर्फ पुरस्कृत हुनुले पनि मलाई लेखनमा थप प्रोत्साहन मिल्यो ।

प्रश्नः साहित्य किन लेख्नु हुन्छ?
उत्तरः सकेसम्म जीवन र जगतलाई उज्यालो बनाउन, पाठकलाई खुशी पार्न, आत्मप्रकाशन गर्न र अभिलेखन गर्नलाई म साहित्य लेखिरहेछु । हुन त मभित्र चेतना पसेपछि नै साहित्यको सेवा गर्नुपर्छ भन्ने भावको बिजारोपण भएको थियो । अघि भनेझैं विद्यार्थीकाल देखि नै सिर्जना गरेता पनि आजसम्म म निरन्तर साहित्यको अध्ययन र सिर्जनामा अभ्यासरत छु । कहिलेकाहिँ छक्क पर्छु, फूर्सद नहुँदा अथवा इच्छा नहुँदा नहुँदै पनि बाध्यतावश सिर्जना गरिरहेछु ।

प्रश्नः साहित्य लेखेर के पाउनु भयो?
उत्तरः साहित्य लेखन मेरो पेशा होइन । त्यसैले मैले साहित्य क्षेत्रबाट केही पाउने आशा राखेको पनि छैन । मैले यो क्षेत्रलाई सकेको दिएको छु । तर यस क्षेत्रबाट मैले सोचेभन्दा धेरै पाएको छु । पाठकहरूबाट पाएको मायालाई नै मैले सर्वोत्कृष्ट पुरस्कारको रूपमा लिएको छु ।

हाल जिल्ला जनस्वास्थ्य कार्यालय मोरङको वरिष्ठ जनस्वास्थ्य प्रशासक (प्रमुख) पदमा कार्यरत नवराज सुब्बा जनस्वास्थ्य प्रशासक मात्र हैनन् । उनी एक सफल र्सजक पनि हुन् । करिव तीसको दशकदेखि कविता, गीत, निबन्ध, अनुसन्धान लेखनमा अनुभव संगालिसकेको सुब्बाले दर्जन बढी साहित्यीक कृति र संगीत सिर्जना गरिसकेका छन् । उनका जीवन मेरो शब्दकोशमा कवितासङ्ग्रह (२०६३), मनको मझेरी निबन्धसङ्ग्रह (२०६४), बीच बाटोमा ब्यू“झेर कवितासङ्ग्रह (२०६५), सहिदलाई सलाम गीतसङ्ग्रह -२०६७), यात्रा आधा शताब्दीको कवितासङ्ग्रह (२०६८) प्रकाशित भइसकेका छन् । यतिमात्र हैन सुब्बाका आधा दर्जन देशभक्तिपूर्ण गीतहरु श्रोतामाझ आइसकेका छन् । नेपालका विभिन्न जिल्लामा तीन दशकदेखि जनस्वास्थ्य व्यवस्थापनमा काम गरेर पेशागत अनुभव संगालीसकेका सुब्बाले पहिलो अनलाईन विश्व वेभक्याम कविता प्रतियोगिता २०६४मा प्रथम स्थान प्राप्त गरेका छन् भनें दर्जन बढी संघ संस्थाहरुबाट पुरस्कृत तथा सम्मानित समेत भइसकेका छन् । प्रस्तुत छ, उनै बहुमुखी प्रतिभा भएका सुब्बासंग गरिएको कुराकानीका केही अंशहरु  (मोहन भट्टराई)

साहित्य क्षेत्रमा कहिलेदेखि कसरी लाग्नु भयो ?
साहित्य क्षेत्रमा म बाल्यकालदेखि नै लागेको हो । खास गरेर विद्यार्थीकालदेखि नै । विद्यालयमा हुने मासिक कविता गोष्ठी, अन्य कार्यक्रमहरुमा भाग लिंदा गुरुहरुले हौसला दिनुहुन्थ्यो । त्यसैले अगाडि बढ्दै गएँ ।
नेपाली साहित्यमा पश्चिमा शैलीको प्रयोग बढेर गएको छ, यो कत्तिको सहि छ ?
यसले कतिपय राम्रा कुराहरु प्रयोग भइरहेका छन् भनें हुबहू नक्कल गर्दा चाहीं हाम्रो नेपालीपन हराएर जाने खतरा पनि छ । लामो समयदेखि नेपालीले एउटा छवी नै बनाइसकेका छौं । अहिले आएर पश्चिमा साहित्य मात्र हैन, विश्वमा आएको परिवर्तनले पनि नेपाली साहित्यलाई असर पारेको छ । तर पनि नेपाली बाङ्मय, साहित्यको आफ्नोपनलाई जोगाउन जरुरी छ ।

स्नातकोत्तर शोधको लागि विद्यार्थी गीता ढकालले शोधनायक नवराज सुब्बासित लिनु भएको अन्तर्वार्ता

गीता ढकाल प्रश्न न. १. तपाईको बाल्यकाल र विद्यार्थी जीवनको सङ्क्षिप्त चिनारी लेखिदिनु हुन्छ कि ?

नवराज सुब्बाः माद्यमिक विद्यालयस्तरसम्म म कक्षाको पहिलो विद्यार्थी थिएँ । उमेरको हिसाबले कलिलो भए पनि म पढाइमा लगनशील र जेहेन्दार थिएँ । यसैले म सबै गुरुहरुको प्रिय शिष्य थिएँ । पढाइमा मात्र होइन म अतिरिक्त क्रियाकलापमा पनि उत्तिकै सक्रिय थिएँ ।

लिम्बुवान ब्लगर टंक सम्वाहाम्फेले गर्नु भएको कुराकानी

कवि,गीतकार तथा गायक नवराज सुब्बा हाङपाङ आठर्राई जिल्ला ताप्लेजुङमा जन्मनु भएको हो । उहाँले एम.ए. (नेपाली), एम.पी.एच (जनस्वास्थ्य) शिक्षा ग्रहण गरिसक्नु भएको छ भने विद्यावारिधि गर्ने क्रममा हुनुहुन्छ ।जीवन मेरो शब्दकोशमा -कवितासंग्रह, वाणी प्रकाशन, बिराटनगर, २०६३,जनस्वास्थ्य पाटा, बाटा र अनुभूति -लेखसंग्रह, वाणी प्रकाशन, बिराटनगर, २०६३,राजबंशी समुदायको स्वास्थ्यस्थितिको अध्ययन, स्वास्थ्य सुधार कार्यक्रम लगायत जनस्वास्थ्य क्षेत्रका अध्ययन अनुसंधान सम्बन्धी ६ वोटा पुस्तकहरू प्रकाशित भैसकेका छन् ।वाणी प्रकाशन विराटनगर, नवरङ्ग साहित्य प्रतिष्ठान झापा, नेपाली भाषा एवम् ब्याकरण संरक्षण प्रतिष्ठान विराटनगर, नाट्येश्वर नृत्यकला प्रशिक्षण केन्द्र विराटनगर, किराँत याक्थुङ चुम्लुङ विराटनगर, नेपाल रेडक्रस, स्वाजन साहित्यिक समाज काठमाडौ, नेपाल जनस्वास्थ्य संघ, नेपाल स्वास्थ्य ब्यवसायी परिषद्मा समेत संलग्न हुनुहुन्छ ।गोरखादक्षिणबाहु, विज्ञान प्रज्ञा प्रतिष्ठानद्वारा आयोजित खुला रेडियो क्वीज प्रतियोगिता तथा पूर्वान्चल क्षेत्रिय स्तरको निवन्ध प्रतियोगिता साथै अन्तर्राष्ट्रिग वेवक्याम कविता गोष्ठिमा प्रथम पुरस्कार समेत ग्रहण गरिसक्नु भएको छ ।उनै बहुप्रतिभाशाली ब्यक्तिसंग लिम्बुवान ब्लगर टंक सम्वाहाम्फेले गर्नु भएको कुराकानीको अंश पाठकहरुको लागि प्रस्तुत गरिएको छ ।

टंक सम्वाहाम्फे १.घरयासी काम, जागीर र लेखनलाई कसरी तालमेल मिलाई रहनु भएको छ ?
नवराज सुब्बा: म प्राथमिकताका आधारमा समय व्यवस्थापन गर्दै काम, जागिर र लेखनको तालमेल मिलाउँछु । मेरो हालको प्राथमिकता राष्ट्रसेवा अर्थात् जागिर हो त्यसबाट बचेको समय लेखन अर्थात् सिर्जनामा उपयोग गर्छु ।

टंक सम्वाहाम्फे २.लेखन क्षेत्रतिर लाग्नुमा कसैको प्रेरणा छ कि ? लेखन क्षेत्र नै रोज्नुको प्रमुख कारण के हो ?
नवराज सुब्बा: प्रथमतः लेखनमा प्रेरणा दिने मेरो मन नै हो । मनले मलाई चूप लागेर बस्न दिँदैन । सामाजिक दायित्व अर्को महत्वपूर्ण प्रेरणाको श्रोत हो । मलाई जन्म दिने हुर्काउने जगत र मानवजातिलाई मैले पनि केही गरेर मात्र मर्नुपर्छ भन्ने दायित्वबोध अनि धरतीको धुकधुकी अर्थात् देशको पुकार मेरो लेखनका प्रेरणा हुन् ।

प्रसारित मिति सन् २००६ सालमा