सन्दर्भ – विश्व आत्महत्या रोकथाम दिवस (१० सेप्टेम्बर) विश्व स्वास्थ्य संगठनको एक तथ्याङ्क अनुसार विश्वमा हरेक तीन सेकेण्डमा एकजनाले आत्महत्याको प्रयास गर्छ भने हरेक चालीस सेकेण्डमा एकजनाको आत्महत्याबाट मृत्यु भइरहेको छ । सन् २००० को तथ्याङ्क अनुसार विश्वमा हरेक वर्ष१० लाख मानिस आत्महत्या गरी मर्ने गर्छन् । विश्वमा यो दर बढ्दो छ । यही अवस्थालाई मनन् गरेर हरेक वर्षसेप्टेम्बर १० लाई विश्वव्यापी रुपमा आत्महत्या नियन्त्रण दिवसको रुपमा मनाउन थालिएको छ ।
हाम्रो छिमेकी मुलुक भारतको आत्महत्या दर हेर्ने हो भने यो बढ्दो गतिमा छ । तथ्याङ्कले पुरुषले महिलाभन्दा बढी आत्महत्या गरेको देखाउँछ ।
हाम्रो देश नेपालमा पनि आत्महत्याको दर बढ्दो गतिमा रहेको छ । इलाम जिल्लालाई मुलुकमा सबैभन्दा आत्महत्या हुने जिल्लाको रुपमा लिइन्छ जुन अनुसन्धानको विषय भएको छ । लेखकले उक्त जिल्लाको आत्महत्याको अध्ययन गरेको थियो । तथ्याङ्कको विश्लेषण गरेर हेर्दा के देखिन्छ भने इलाम जिल्लामा आत्महत्या गर्ने दर बढ्दो क्रममा रहेको छ । झुण्डिएर, विषादी खाएर, आगो लाएर, हाम फालेर आत्महत्या गरेको पाइएको छ ।
आत्महत्याका प्रमुख कारणहरूमा -१) अर्गानिकः दीर्घरोग, डिप्रेसन, हर्मोनमा हुने गडबडी, इन्फ्लुएञ्जा, हेपाटाइटिस, इन्सेफलाइटिस, क्यान्सर जस्ता रोगीमा आत्महत्याका प्रयास बढी पाइएको छ । -२) मानसिक स्थितिः मूड छिनछिनमा परिवर्तन भइरहने मानिस, लामो चिन्ताको स्थिति भएका मानिसमा आत्महत्या गर्ने संभावना बढी रहन्छ । -३) अल्कोहल र लागु औषध प्रयोग गर्ने मानिसले आत्महत्या गर्ने संभावन बढी हुन्छ ।
रोकथामका उपायहरूः यो पूर्ण रुपमा निराकरण गर्न नसके पनि नियन्त्रण गर्न सकिन्छ । स्वस्थ बानीब्यवहार परिवर्तन गर्न स्वास्थ्य शिक्षा र जनचेतनामूलक कार्यक्रम गर्न सकिन्छ । मानसिक स्वास्थ्य र उपचारको ब्यवस्था गरेर आत्महत्या कम गर्न सकिन्छ । लागु औषध, अल्कोहल, घातक हातहतियार, विषादीको प्रयोगमा नियन्त्रण गरेर पनि यो कम गर्नलाई मद्दत हुन्छ । सरकारी नीति र कार्यक्रमद्वारा जनस्वास्थ्य कार्यक्रम, स्थानीय प्रशासन, सामाजिक संघसंस्थाको समन्वयमा कार्यक्रम ल्याउन जरुरी छ । आमसंचार माध्यमले पनि आत्महत्यासम्बन्धी समाचार सम्प्रेषण गर्दा अपनाउनु पर्ने आचारसंहीता अपनाएमा आत्महत्या कम गर्न बल पुग्दछ ।
