सन्दर्भ – विश्व आत्महत्या रोकथाम दिवस (१० सेप्टेम्बर) विश्व स्वास्थ्य संगठनको एक तथ्याङ्क अनुसार विश्वमा हरेक तीन सेकेण्डमा एकजनाले आत्महत्याको प्रयास गर्छ भने हरेक चालीस सेकेण्डमा एकजनाको आत्महत्याबाट मृत्यु भइरहेको छ । सन् २००० को तथ्याङ्क अनुसार विश्वमा हरेक वर्ष१० लाख मानिस आत्महत्या गरी मर्ने गर्छन् । विश्वमा यो दर बढ्दो छ । यही अवस्थालाई मनन् गरेर हरेक वर्षसेप्टेम्बर १० लाई विश्वव्यापी रुपमा आत्महत्या नियन्त्रण दिवसको रुपमा मनाउन थालिएको छ ।
हाम्रो छिमेकी मुलुक भारतको आत्महत्या दर हेर्ने हो भने यो बढ्दो गतिमा छ । तथ्याङ्कले पुरुषले महिलाभन्दा बढी आत्महत्या गरेको देखाउँछ ।
हाम्रो देश नेपालमा पनि आत्महत्याको दर बढ्दो गतिमा रहेको छ । इलाम जिल्लालाई मुलुकमा सबैभन्दा आत्महत्या हुने जिल्लाको रुपमा लिइन्छ जुन अनुसन्धानको विषय भएको छ । लेखकले उक्त जिल्लाको आत्महत्याको अध्ययन गरेको थियो । तथ्याङ्कको विश्लेषण गरेर हेर्दा के देखिन्छ भने इलाम जिल्लामा आत्महत्या गर्ने दर बढ्दो क्रममा रहेको छ । झुण्डिएर, विषादी खाएर, आगो लाएर, हाम फालेर आत्महत्या गरेको पाइएको छ ।
आत्महत्याका प्रमुख कारणहरूमा -१) अर्गानिकः दीर्घरोग, डिप्रेसन, हर्मोनमा हुने गडबडी, इन्फ्लुएञ्जा, हेपाटाइटिस, इन्सेफलाइटिस, क्यान्सर जस्ता रोगीमा आत्महत्याका प्रयास बढी पाइएको छ । -२) मानसिक स्थितिः मूड छिनछिनमा परिवर्तन भइरहने मानिस, लामो चिन्ताको स्थिति भएका मानिसमा आत्महत्या गर्ने संभावना बढी रहन्छ । -३) अल्कोहल र लागु औषध प्रयोग गर्ने मानिसले आत्महत्या गर्ने संभावन बढी हुन्छ ।
रोकथामका उपायहरूः यो पूर्ण रुपमा निराकरण गर्न नसके पनि नियन्त्रण गर्न सकिन्छ । स्वस्थ बानीब्यवहार परिवर्तन गर्न स्वास्थ्य शिक्षा र जनचेतनामूलक कार्यक्रम गर्न सकिन्छ । मानसिक स्वास्थ्य र उपचारको ब्यवस्था गरेर आत्महत्या कम गर्न सकिन्छ । लागु औषध, अल्कोहल, घातक हातहतियार, विषादीको प्रयोगमा नियन्त्रण गरेर पनि यो कम गर्नलाई मद्दत हुन्छ । सरकारी नीति र कार्यक्रमद्वारा जनस्वास्थ्य कार्यक्रम, स्थानीय प्रशासन, सामाजिक संघसंस्थाको समन्वयमा कार्यक्रम ल्याउन जरुरी छ । आमसंचार माध्यमले पनि आत्महत्यासम्बन्धी समाचार सम्प्रेषण गर्दा अपनाउनु पर्ने आचारसंहीता अपनाएमा आत्महत्या कम गर्न बल पुग्दछ ।
सन्दर्भ – विश्व आत्महत्या रोकथाम दिवस (१० सेप्टेम्बर) विश्व स्वास्थ्य संगठनको एक तथ्याङ्क अनुसार विश्वमा हरेक तीन सेकेण्डमा एकजनाले आत्महत्याको प्रयास गर्छ भने हरेक चालीस सेकेण्डमा एकजनाको आत्महत्याबाट मृत्यु भइरहेको छ । सन् २००० को तथ्याङ्क अनुसार विश्वमा हरेक वर्ष१० लाख मानिस आत्महत्या गरी मर्ने गर्छन् । विश्वमा यो दर बढ्दो छ । यही अवस्थालाई मनन् गरेर हरेक वर्षसेप्टेम्बर १० लाई विश्वव्यापी रुपमा आत्महत्या नियन्त्रण दिवसको रुपमा मनाउन थालिएको छ ।
हाम्रो छिमेकी मुलुक भारतको आत्महत्या दर हेर्ने हो भने यो बढ्दो गतिमा छ । तथ्याङ्कले पुरुषले महिलाभन्दा बढी आत्महत्या गरेको देखाउँछ ।
आत्महत्याका प्रमुख कारणहरूमा -१) अर्गानिकः दीर्घरोग, डिप्रेसन, हर्मोनमा हुने गडबडी, इन्फ्लुएञ्जा, हेपाटाइटिस, इन्सेफलाइटिस, क्यान्सर जस्ता रोगीमा आत्महत्याका प्रयास बढी पाइएको छ । -२) मानसिक स्थितिः मूड छिनछिनमा परिवर्तन भइरहने मानिस, लामो चिन्ताको स्थिति भएका मानिसमा आत्महत्या गर्ने संभावना बढी रहन्छ । -३) अल्कोहल र लागु औषध प्रयोग गर्ने मानिसले आत्महत्या गर्ने संभावन बढी हुन्छ ।
रोकथामका उपायहरूः यो पूर्ण रुपमा निराकरण गर्न नसके पनि नियन्त्रण गर्न सकिन्छ । स्वस्थ बानीब्यवहार परिवर्तन गर्न स्वास्थ्य शिक्षा र जनचेतनामूलक कार्यक्रम गर्न सकिन्छ । मानसिक स्वास्थ्य र उपचारको ब्यवस्था गरेर आत्महत्या कम गर्न सकिन्छ । लागु औषध, अल्कोहल, घातक हातहतियार, विषादीको प्रयोगमा नियन्त्रण गरेर पनि यो कम गर्नलाई मद्दत हुन्छ । सरकारी नीति र कार्यक्रमद्वारा जनस्वास्थ्य कार्यक्रम, स्थानीय प्रशासन, सामाजिक संघसंस्थाको समन्वयमा कार्यक्रम ल्याउन जरुरी छ । आमसंचार माध्यमले पनि आत्महत्यासम्बन्धी समाचार सम्प्रेषण गर्दा अपनाउनु पर्ने आचारसंहीता अपनाएमा आत्महत्या कम गर्न बल पुग्दछ ।
Dr. Nawa Raj
Dr. Nawa Raj Subba is a public health specialist who has more than three and a half decades of experience working in public healthcare management at the Ministry of Health and Population in Nepal. In the spirit of public-private partnerships to expand access to health care in rural communities in Eastern Nepal, he played a vital role in leading operational research. He has also independently researched public health and intercultural psychology in Nepal. He published his works in books and journals. Nepali literature, culture, and music recognized him as an author. He has written artistic and cultural texts and CDs. His work has been acknowledged and appreciated by civil society, the government of Nepal, and abroad. He is now involved in Public Health and Intercultural Psychology studies in Nepal.