– डा. नवराज सुब्बा
महामारी, विपद आइपर्दा मानिसमा असामान्य व्यवहार देखिन्छ । शारीरिक र मानसिक दुवै अवस्था प्रभावित हुन्छन् । यो बढी नकारात्मक नै हुन्छ । मानसिक हिसाबले मानिस आफूकेन्द्रीत परिवारकेन्द्रीत हुन्छन् । यस विषयमा स्ट्रङ (१९९०) ले महामारी मनोविज्ञानबारे अध्ययन र चर्चा गरेका छन् । उनले महामारीमा उत्पन्न हुने खतरनाक विश्वव्यापी विकृति भेदभाव (स्टिग्मा) लाई औंल्याएका छन् ।
विश्वव्यापी महामारी एचआईभी एड्स, ईबोला आदिको अध्ययनक्रममा उनले मानिस यसबेला एउटा जटिल मनोवैज्ञानिक प्रक्रियामा गुज्रन्छ । पहिलो अवस्था, मानिसले सामना गर्ने वस्तु हो– डर । मानिस सूचना सुनेर, देखेर वा भोगेर डराउँछ । दोस्रो अवस्था, मानिस रोग वा त्रासबारे अनेक ब्याख्या गर्नु, अर्ति–उपदेश दिन थाल्नु । मानिसले यसबेला भौतिक, आध्यात्मिक दृष्टिले विषयको खोजी र ब्याख्या गर्न थाल्दछ । र तेस्रो अवस्था हो, महामारीको व्यवस्थापन गर्नु ।
यी तीनचरणहरु क्रमसः वा एकसाथ उपस्थित भएको अवस्था भोग्न आज देश, प्रदेश र नगर बाध्य छ । गलत तरिका अवलम्बन, कार्यमा तार्किकताको अभाव, गलत सूचना प्रवाह, भयपूर्ण सूनचा सम्प्रेषण, भेदभावपूर्ण व्यवहार, बहिस्कार, अलग्याउने संस्कार, मानिस तथा स्रोत साधनको दुरुपयोग, रोगउत्पत्तिबारे अनर्गल सिद्धान्त निर्माण वा वकालत र आध्यात्मिक व्याख्या समेतले महामारीमा मानिसको चिन्ता थप जटिल बन्दछ भनेर वेबर र गोल्डमेयर (१९८३) ले भनेका छन् ।
कोभिड महामारीमा चीनमा गरिएको एक अध्ययनमा मानिसमा सामाजिक मनोवैज्ञानिक असर बढेको र यसको प्रभाव लामो रहने देखाएको छ । चिन्ता, डिप्रेसन, आत्महत्या जस्ता मानसिक स्वास्थ्य स्थितिमा बृद्धि भएर समाजलाई नै अपाङ्ग बनाउन सक्ने खतरा संकेत गरेको छ । बढी चिन्तित हुनेमा युवासमूह उल्लेख्य भएकाले यो गम्भीर स्थिति उत्पन्न भएको हो ।
नेपालमा गरिएको अध्ययनले पनि स्वास्थ्यकर्मीको संक्रमण दर पनि बढ्दै गएको र उनीहरुमा समेत मानसिक रोगसम्बन्धी समस्या जस्तै चिन्ता, डिप्रेसन दर बढेको देखाएको छ । हिजोसम्म यी अध्ययन कागजमा बोल्दथे तर आज घरघरमा सडक गल्लीमा बोल्न थालेका छन् ।
– डा. नवराज सुब्बा
महामारी, विपद आइपर्दा मानिसमा असामान्य व्यवहार देखिन्छ । शारीरिक र मानसिक दुवै अवस्था प्रभावित हुन्छन् । यो बढी नकारात्मक नै हुन्छ । मानसिक हिसाबले मानिस आफूकेन्द्रीत परिवारकेन्द्रीत हुन्छन् । यस विषयमा स्ट्रङ (१९९०) ले महामारी मनोविज्ञानबारे अध्ययन र चर्चा गरेका छन् । उनले महामारीमा उत्पन्न हुने खतरनाक विश्वव्यापी विकृति भेदभाव (स्टिग्मा) लाई औंल्याएका छन् ।
विश्वव्यापी महामारी एचआईभी एड्स, ईबोला आदिको अध्ययनक्रममा उनले मानिस यसबेला एउटा जटिल मनोवैज्ञानिक प्रक्रियामा गुज्रन्छ । पहिलो अवस्था, मानिसले सामना गर्ने वस्तु हो– डर । मानिस सूचना सुनेर, देखेर वा भोगेर डराउँछ । दोस्रो अवस्था, मानिस रोग वा त्रासबारे अनेक ब्याख्या गर्नु, अर्ति–उपदेश दिन थाल्नु । मानिसले यसबेला भौतिक, आध्यात्मिक दृष्टिले विषयको खोजी र ब्याख्या गर्न थाल्दछ । र तेस्रो अवस्था हो, महामारीको व्यवस्थापन गर्नु ।
यी तीनचरणहरु क्रमसः वा एकसाथ उपस्थित भएको अवस्था भोग्न आज देश, प्रदेश र नगर बाध्य छ । गलत तरिका अवलम्बन, कार्यमा तार्किकताको अभाव, गलत सूचना प्रवाह, भयपूर्ण सूनचा सम्प्रेषण, भेदभावपूर्ण व्यवहार, बहिस्कार, अलग्याउने संस्कार, मानिस तथा स्रोत साधनको दुरुपयोग, रोगउत्पत्तिबारे अनर्गल सिद्धान्त निर्माण वा वकालत र आध्यात्मिक व्याख्या समेतले महामारीमा मानिसको चिन्ता थप जटिल बन्दछ भनेर वेबर र गोल्डमेयर (१९८३) ले भनेका छन् ।
कोभिड महामारीमा चीनमा गरिएको एक अध्ययनमा मानिसमा सामाजिक मनोवैज्ञानिक असर बढेको र यसको प्रभाव लामो रहने देखाएको छ । चिन्ता, डिप्रेसन, आत्महत्या जस्ता मानसिक स्वास्थ्य स्थितिमा बृद्धि भएर समाजलाई नै अपाङ्ग बनाउन सक्ने खतरा संकेत गरेको छ । बढी चिन्तित हुनेमा युवासमूह उल्लेख्य भएकाले यो गम्भीर स्थिति उत्पन्न भएको हो ।
नेपालमा गरिएको अध्ययनले पनि स्वास्थ्यकर्मीको संक्रमण दर पनि बढ्दै गएको र उनीहरुमा समेत मानसिक रोगसम्बन्धी समस्या जस्तै चिन्ता, डिप्रेसन दर बढेको देखाएको छ । हिजोसम्म यी अध्ययन कागजमा बोल्दथे तर आज घरघरमा सडक गल्लीमा बोल्न थालेका छन् ।
Pages: 1 2
Dr. Nawa Raj
Dr. Nawa Raj Subba is a public health specialist who has more than three and a half decades of experience working in public healthcare management at the Ministry of Health and Population in Nepal. In the spirit of public-private partnerships to expand access to health care in rural communities in Eastern Nepal, he played a vital role in leading operational research. He has also independently researched public health and intercultural psychology in Nepal. He published his works in books and journals. Nepali literature, culture, and music recognized him as an author. He has written artistic and cultural texts and CDs. His work has been acknowledged and appreciated by civil society, the government of Nepal, and abroad. He is now involved in Public Health and Intercultural Psychology studies in Nepal.