डा. नवराज सुब्बा ।
अतः हामी वर्तमानमा जे छौँ त्यो सत्य हो । तर हाम्रो अतीत हेर्ने दृष्टिकोणमा केही दोष छ । त्यो अज्ञानतावश मात्र भएको हैन, नियतवश पनि त्यसो भएको छ । तर त्यो मानवीय चरित्र पनि हो । यो पनि सत्य हो । यसकारण यस्ता मानवशास्त्रीय, समाजशास्त्रीय घटनाक्रम र परिदृपरिदृश्यलाई हामीले मनोविज्ञानको दृष्टिले हेर्न सकेमा जिज्ञासा केही हदसम्म शान्त हुनेछन् ।
एक प्रसङ्गमा मिचिगन विश्वविद्यालयका प्राध्यापक मारोहाङ लिम्बूले तुङदुङ्गे मुन्धुमसम्बन्धी मेरो वेभनेर जुम प्रस्तुतिउपर दिनुभएको एक प्रतिक्रिया यु–ट्यूबमा यस्तो पाएँ– “उहाँका यी ज्ञान र सिद्धान्त अहिलेकाले नबुझ्लान्, ती आगामी २०० वर्ष पछि मात्र बुझिने छन्” । उहाँको यो भनाइलाई म सिधै खण्डन गर्ने अवस्थामा छैन । म केवल कामना गर्न सक्दछु, कुनै पनि जातिको ज्ञान, दर्शन, सिद्धान्त, इतिहास माथि एक्काइसौँ शताब्दीको वैज्ञानिक प्रकाशमा अध्ययन गर्न, प्राज्ञिक र बौद्धिक माथापच्ची गर्न र सत्यतथ्य पर्गेल्न त्यति लामो काल हामीले पर्खन नपरोस् ।
सामाजिक तुलना गर्नु सर्वव्यापी मानवीय विशेषता हो । यसबाट नै मानिसले आफ्नो मौलिकता थाहा पाउँछ र अन्य समुदायसित कसरी व्यवहार गर्ने भन्ने तय गर्दछ । सामाजिक तुलनाले वर्तमान जटिल सामाजिक संरचनामा पनि मानिसलाई जिउने क्षमता प्रदान गर्दछ । यद्यपि यस दौरानमा सामाजिक तुलनाको विस्तृत आधारशिला जानकारीमा भने कमी पाइन्छ ।
यसर्थ, हालसम्म लिखित दस्तावेजमा खुल्न नसकेका सांस्कृतिक कठोरता र व्यक्तिगत सामाजिक तुलनात्मक प्रवृत्तिमाथि लेखमार्फत प्रकाश पारिएका छन् । व्यक्ति, स्थिति र संस्कृतिबीच सामाजिक तुलना गर्ने प्रवृत्ति पनि व्याख्या भएका छन् । किरात लिम्बू संस्कृति मानवशास्त्रीय विवेचना शीर्षकअन्तर्गत फयङ साँबाको तुलनात्मक अध्ययनले समाजका सांस्कृतिक आयाममा पाइने कठोरपन र नरमपन, व्यक्तिवाद र सामूहिकवादबीचको खाडल कम गर्न बल पुग्नेमा विश्वास गर्दछु ।
अन्तमा,
“सत्य सबैलाई होइन, केवल खोज्नेलाई मात्र हो ।”
प्रसिद्ध दार्शनिक तथा विद्वान लेखक आयन रेन्डको उक्त सारगर्भित उद्गार सापटी लिँदै बिदा मागेँ । सेवा !
(पुस्तकको आरम्भ भूमिकादेखि अन्तिम पानाका केही अनुच्छेद पाठकलाई साझा गरें । हाल प्रकाशक संस्थाहरू पुस्तक विक्री वितरणमा क्रियाशील छन् । पुस्तकसम्बन्धी सर्वाधिकार लेखकको भए तापनि उल्लेखित व्यावसायिक दृष्टिलाई ध्यानमा राखेर पुस्तकलाई केही वर्षसम्म इ–बुकको रुपमा निःशुल्क वितरण गर्न असमर्थ छु । हाल पुस्तकलाई अंग्रेजी भाषामा अनुवाद गरिरहेको छु । अध्यायगत रुपमा अनुवादलाई अनलाइनमा क्रमसः प्रकाशित गर्नेछु ।)
Book Online Available at
