डा. नवराज सुब्बा
मानवजाति (होमोसेपियन्स) आजभन्दा दुईलाख वर्षपूर्व अफ्रिकामा देखा परे । नियन्डरथल आजभन्दा तीनलाख वर्षपूर्व दक्षिणी युरोपमा देखा परे । नियन्डरथल जातिका ती पुर्खाको एक वंश आजभन्दा ३८,००० वर्षपूर्व संसारबाट लुप्त भयो । नियन्डरथल कस्ता थिए? यिनीहरु किन विलुप्त भए? मानवजातिलाई यिनीहरुको योगदान के रह्यो? भन्ने उत्तरको खोजी गर्दैछु ।
मानवजातिका समकक्षी नियन्डरथल जाति शारीरिक दृष्टिले बाहिरबाट हेर्दा मानिस जस्तै थिए, शरीरमा रौं बढी मात्रामा थिए । शिकारी भए पनि यिनीहरु धर्म मान्दथे । यिनीहरु मृत्युपछिको जीवनकोबारेमा पनि ध्यान दिन्थे । जुन कुरा यिनीहरुको चिहान उत्खननमा प्राप्त गहना, फलफूल आदि सहित समाधिले पुष्टि भएको छ । यिनीहरु शरीरलाई तथा मुहारलाई मसीले रंगाएर पहिचान दिने गर्दथे । यिनीहरुले संगीतको विकास गरेको पनि प्रमाण भेटिएको छ । यिनीहरुले चराको प्वाँख टोपीमा सिउरेर लगाउने तथा गुफामा चराको प्वाँखले सजाउने गरेको प्रमाण पनि भेटिएको छ । फ्रान्स, स्पेन र जिब्राल्टरका मियन्डरथल बस्ने क्षेत्रमा यिनीहरुले ढुँगामा संकेतहरु कुँदेर छाडेको तथा गुफाको भित्तामा ढुँगामा विभिन्न चित्रहरु, धर्काहरु कोरेको पनि भेटिएको छ । यसरी नियन्डरथलले धार्मीक परम्परा, आध्यात्मिक विश्वास तथा संस्कार गर्ने गरिएका प्रमाण पनि वैज्ञानिकहरुले भेटेका छन् ।
यी नियन्डरथलसित मानिसजातिको को भेट आजभन्दा ४०,००० वर्षअघि युरोपक्षेत्रमा भयो । यी जाति आजभन्दा ३८,००० वर्ष अघि संसारबाट किन र कसरी लुप्त भए भनेर वैज्ञानिकहरुले अध्ययन र तर्क राखेका छन् । एकथरीका वैज्ञानिकहरुले मानिसजातिले यी नियन्डरथलजातिलाई युद्धहरुमा हत्या गरे र सखाप पारे भन्ने छ । अर्काथरी वैज्ञानिक यिनीहरु भाषाको कारण शिकार खेल्न मानिसजाति जत्तिको संगठित हुन नसकेर लुप्त भए भन्ने छ । माथिको दोस्रो तर्कलाई बल पु¥याउने तथ्य हालै बैज्ञानिकहरुले पाएका छन् । यिनीहरुको टाउकोको हड्डीको अध्ययन गर्दा यिनीहरुको दिमागको भित्रीतल्लो भाग मानिसको भन्दा अलि चेप्टो भेटियो । नियन्डरथलको घाँटीमा श्वासनलीको क्षेत्र अलि साँगुरो, छोटो (मानिसको बच्चाको जस्तै) अवस्थाको भएको कुरा पत्ता लाग्यो । यसले के कुराको जानकारी भयो भने नियन्डरथलको बोल्ने क्षमता र भाषिक दखल मानिसजातिको भन्दा कमजोर थियो । जसले गर्दा उनीहरुबीच आपसमा कुराकानी गर्न र सन्देश आदानप्रदान गर्न एवम् संगठीत हुन मानिस जातिलाई भन्दा अप्ठेरो थियो ।
बैज्ञानिकहरुले नियन्डरथलको हड्डीबाट तिनीहरुको डिएनए परीक्षण गरे । उक्त वंशाणुगत परीक्षणको आधारमा फक्स पि२ जिनोममा देखिएको भिन्नताले नै मूलतः नियन्डरथल र मानिसबीच फरक पाइयो । परीक्षणमा पत्ता लागेको वंशाणु बोल्न तथा भाषा सिक्ने गुणसित सम्बन्धित भएकोले नियन्डरथलको यही कमीको कारण उनीहरु प्रतिस्पर्धामा मानिसजाति भन्दा कमजोर प्रमाणित भए भन्ने वैज्ञानिकहरुको निष्कर्ष छ । जेहोस्, हजारौं वर्ष मानिसजाति र नियन्डरथल पृथ्वीमा संगै बसे र आजभन्दा ३८००० वर्ष अघि पृथ्वी मानवजातिलाई बुझाएर नियन्डरथल जाति सदाको लागि विदा भए ।
यी नियन्डरथल जातिको वंशाणुको अंश हाल मानवजातिमा पनि पाइन्छ । एउटा परीक्षणमा भारोपेलीमा ३ प्रतिशत, मंगोलमा २.५ प्रतिशत र अफ्रिकनमा १ प्रतिशत नियन्डरथलको वंशाणु भेटिएको छ । यसले दुइटा प्रमुख कुरा संकेत गर्दछ । पहिलो, नियन्डरथलको संसर्ग युरोपेली क्षेत्रमा बढी भयो फलस्वरुप भारोपेली रगतमा त्यो नियन्डरथलको अंश सबैभन्दा बढी भेटियो । दोस्रो नियन्डरथल तीनलाख वर्षपूर्व नै अफ्रिकाबाट उत्तर लागेका र युरोप क्षेत्रमा प्रवेश गरेको तथा मानवजाति करिव एकलाख वर्षपूर्व अफ्रिकाबाट उत्तर लागेर एशियातिर लागेकाले अफ्रिकी मानिसमा नियन्डरथलको वंशाणु कम पाइएको वैज्ञानिकहरुको मान्यता छ ।
नियन्डरथलको वंशाणुको अध्ययनबाट निस्केको एउटा प्रारम्भिक निष्कर्षले के बताउँछ भने नियन्डरथल मानिसजाति भन्दा अघि नै युरोप तथा अन्य भूभागमा फैलिएर विभिन्न रोगबाट बच्ने क्षमता इम्यूनिटी हासिल गरेका थिए । त्यो पछि रक्तमिश्रणबाट मानिसजातिमा पनि प्राप्त भयो । नियन्डरथलबाट प्राप्त एचएलए टाइप डिएनएले क्यान्सररोग लड्ने शक्ति प्रदान गर्ने भएको तथ्य हालै वैज्ञानिकहरुले पत्ता लगाएका छन् । यसरी संसारबाट विलुप्त हाम्रा पूर्वजका एक महत्वपूर्ण वंश नियन्डरथलको थप वंशाणुगत अध्ययन भइरहेको छ । साथै यिनीहरु संसारबाट यसरी विलुप्त हुनका थप कारण पत्ता लागेमा मानिसजातिलाई पनि संसारमा टिकाइराख्न तथ्यहरुबाट सहयोग मिल्नेछ ।
स्रोतः Ancestral Lineage Media.
डा. नवराज सुब्बा
मानवजाति (होमोसेपियन्स) आजभन्दा दुईलाख वर्षपूर्व अफ्रिकामा देखा परे । नियन्डरथल आजभन्दा तीनलाख वर्षपूर्व दक्षिणी युरोपमा देखा परे । नियन्डरथल जातिका ती पुर्खाको एक वंश आजभन्दा ३८,००० वर्षपूर्व संसारबाट लुप्त भयो । नियन्डरथल कस्ता थिए? यिनीहरु किन विलुप्त भए? मानवजातिलाई यिनीहरुको योगदान के रह्यो? भन्ने उत्तरको खोजी गर्दैछु ।
मानवजातिका समकक्षी नियन्डरथल जाति शारीरिक दृष्टिले बाहिरबाट हेर्दा मानिस जस्तै थिए, शरीरमा रौं बढी मात्रामा थिए । शिकारी भए पनि यिनीहरु धर्म मान्दथे । यिनीहरु मृत्युपछिको जीवनकोबारेमा पनि ध्यान दिन्थे । जुन कुरा यिनीहरुको चिहान उत्खननमा प्राप्त गहना, फलफूल आदि सहित समाधिले पुष्टि भएको छ । यिनीहरु शरीरलाई तथा मुहारलाई मसीले रंगाएर पहिचान दिने गर्दथे । यिनीहरुले संगीतको विकास गरेको पनि प्रमाण भेटिएको छ । यिनीहरुले चराको प्वाँख टोपीमा सिउरेर लगाउने तथा गुफामा चराको प्वाँखले सजाउने गरेको प्रमाण पनि भेटिएको छ । फ्रान्स, स्पेन र जिब्राल्टरका मियन्डरथल बस्ने क्षेत्रमा यिनीहरुले ढुँगामा संकेतहरु कुँदेर छाडेको तथा गुफाको भित्तामा ढुँगामा विभिन्न चित्रहरु, धर्काहरु कोरेको पनि भेटिएको छ । यसरी नियन्डरथलले धार्मीक परम्परा, आध्यात्मिक विश्वास तथा संस्कार गर्ने गरिएका प्रमाण पनि वैज्ञानिकहरुले भेटेका छन् ।
यी नियन्डरथलसित मानिसजातिको को भेट आजभन्दा ४०,००० वर्षअघि युरोपक्षेत्रमा भयो । यी जाति आजभन्दा ३८,००० वर्ष अघि संसारबाट किन र कसरी लुप्त भए भनेर वैज्ञानिकहरुले अध्ययन र तर्क राखेका छन् । एकथरीका वैज्ञानिकहरुले मानिसजातिले यी नियन्डरथलजातिलाई युद्धहरुमा हत्या गरे र सखाप पारे भन्ने छ । अर्काथरी वैज्ञानिक यिनीहरु भाषाको कारण शिकार खेल्न मानिसजाति जत्तिको संगठित हुन नसकेर लुप्त भए भन्ने छ । माथिको दोस्रो तर्कलाई बल पु¥याउने तथ्य हालै बैज्ञानिकहरुले पाएका छन् । यिनीहरुको टाउकोको हड्डीको अध्ययन गर्दा यिनीहरुको दिमागको भित्रीतल्लो भाग मानिसको भन्दा अलि चेप्टो भेटियो । नियन्डरथलको घाँटीमा श्वासनलीको क्षेत्र अलि साँगुरो, छोटो (मानिसको बच्चाको जस्तै) अवस्थाको भएको कुरा पत्ता लाग्यो । यसले के कुराको जानकारी भयो भने नियन्डरथलको बोल्ने क्षमता र भाषिक दखल मानिसजातिको भन्दा कमजोर थियो । जसले गर्दा उनीहरुबीच आपसमा कुराकानी गर्न र सन्देश आदानप्रदान गर्न एवम् संगठीत हुन मानिस जातिलाई भन्दा अप्ठेरो थियो ।
बैज्ञानिकहरुले नियन्डरथलको हड्डीबाट तिनीहरुको डिएनए परीक्षण गरे । उक्त वंशाणुगत परीक्षणको आधारमा फक्स पि२ जिनोममा देखिएको भिन्नताले नै मूलतः नियन्डरथल र मानिसबीच फरक पाइयो । परीक्षणमा पत्ता लागेको वंशाणु बोल्न तथा भाषा सिक्ने गुणसित सम्बन्धित भएकोले नियन्डरथलको यही कमीको कारण उनीहरु प्रतिस्पर्धामा मानिसजाति भन्दा कमजोर प्रमाणित भए भन्ने वैज्ञानिकहरुको निष्कर्ष छ । जेहोस्, हजारौं वर्ष मानिसजाति र नियन्डरथल पृथ्वीमा संगै बसे र आजभन्दा ३८००० वर्ष अघि पृथ्वी मानवजातिलाई बुझाएर नियन्डरथल जाति सदाको लागि विदा भए ।
यी नियन्डरथल जातिको वंशाणुको अंश हाल मानवजातिमा पनि पाइन्छ । एउटा परीक्षणमा भारोपेलीमा ३ प्रतिशत, मंगोलमा २.५ प्रतिशत र अफ्रिकनमा १ प्रतिशत नियन्डरथलको वंशाणु भेटिएको छ । यसले दुइटा प्रमुख कुरा संकेत गर्दछ । पहिलो, नियन्डरथलको संसर्ग युरोपेली क्षेत्रमा बढी भयो फलस्वरुप भारोपेली रगतमा त्यो नियन्डरथलको अंश सबैभन्दा बढी भेटियो । दोस्रो नियन्डरथल तीनलाख वर्षपूर्व नै अफ्रिकाबाट उत्तर लागेका र युरोप क्षेत्रमा प्रवेश गरेको तथा मानवजाति करिव एकलाख वर्षपूर्व अफ्रिकाबाट उत्तर लागेर एशियातिर लागेकाले अफ्रिकी मानिसमा नियन्डरथलको वंशाणु कम पाइएको वैज्ञानिकहरुको मान्यता छ ।
नियन्डरथलको वंशाणुको अध्ययनबाट निस्केको एउटा प्रारम्भिक निष्कर्षले के बताउँछ भने नियन्डरथल मानिसजाति भन्दा अघि नै युरोप तथा अन्य भूभागमा फैलिएर विभिन्न रोगबाट बच्ने क्षमता इम्यूनिटी हासिल गरेका थिए । त्यो पछि रक्तमिश्रणबाट मानिसजातिमा पनि प्राप्त भयो । नियन्डरथलबाट प्राप्त एचएलए टाइप डिएनएले क्यान्सररोग लड्ने शक्ति प्रदान गर्ने भएको तथ्य हालै वैज्ञानिकहरुले पत्ता लगाएका छन् । यसरी संसारबाट विलुप्त हाम्रा पूर्वजका एक महत्वपूर्ण वंश नियन्डरथलको थप वंशाणुगत अध्ययन भइरहेको छ । साथै यिनीहरु संसारबाट यसरी विलुप्त हुनका थप कारण पत्ता लागेमा मानिसजातिलाई पनि संसारमा टिकाइराख्न तथ्यहरुबाट सहयोग मिल्नेछ ।
स्रोतः Ancestral Lineage Media.
Dr. Nawa Raj
Dr. Nawa Raj Subba is a public health specialist who has more than three and a half decades of experience working in public healthcare management at the Ministry of Health and Population in Nepal. In the spirit of public-private partnerships to expand access to health care in rural communities in Eastern Nepal, he played a vital role in leading operational research. He has also independently researched public health and intercultural psychology in Nepal. He published his works in books and journals. Nepali literature, culture, and music recognized him as an author. He has written artistic and cultural texts and CDs. His work has been acknowledged and appreciated by civil society, the government of Nepal, and abroad. He is now involved in Public Health and Intercultural Psychology studies in Nepal.