डा. नवराज सुब्बा ।

कुनै व्यक्तिले आफ्नो ज्ञान, विवेक, कलाको प्रयोग गरेर सिर्जना गरेको वस्तुलाई बौद्धिक सम्पत्ति भनिन्छ । साहित्य, सङ्गीत, कला क्षेत्रमा उत्पादित सिर्जना गद्य, पद्य, नाटक, गीतसङ्गीत बौद्धिक सम्पत्ति हुन् । जस्तै, साहित्यकारले लेखेका कथा, कविता, नाटक उनीहरुको बौद्धिक सम्पत्ति हुन् । कुनै गीत रचनाकार, सङ्गीतकार तथा गायकका बौद्धिक सम्पत्ति हुन् । यी बौद्धिक सम्पत्तिलाई प्रतिलिपि अधिकार कानुनले सुरक्षित गर्दछ ।

विश्वभर हरेक वर्ष अप्रिल २६ का दिन विश्वमा यो बौद्धिक सम्पत्ति दिवस मनाइन्छ । यो दिवस मनाउनलाई कुनै प्लेकार्ड वा ब्यानर बोकेर नगर परिक्रमा गरिरहन पर्दैन । सकिन्छ भने बौद्धिक जमात एकै ठाउँमा बसेर यसबारे छलफल गर्न सकिन्छ । एक्लै बसेर भए पनि यसको मूल्य र मान्यताबारे चिन्तन मनन् गरेर वौद्धिक दिवसलाई सार्थक तुल्याउन सकिन्छ ।

मान्छेले आफ्नो बुद्धिले सिर्जना गरेका सबै कुरा बौद्धिक सम्पत्ति हुन् । यद्यपि मूर्त वा अमूर्त रचना वा अभिव्यक्ति जो बौद्धिक सम्पत्ति हुनलाई मौलिक हुनै पर्दछ । यसपछि यो अधिकार स्रष्टालाई स्वतः प्राप्त हुन्छ चाहे त्यो वस्तु गुणस्तरीय, उपयोगी वा मूल्यवान होस् वा नहोस् ।

Dr. Nawa Raj Subba

Background of the Village

Hangpang village in Taplejung district has now transformed into Hangpang ward under Atharai Triveni Gaupalika of federal Nepal. This village has become the headquarters of neighboring Change, Phulbari, and Nighuradin villages. Saraswati Higher Secondary School locates in the center of Atharai Triveni Gaupalika and is spreading the light of education. To know the educational background here, we need to read the school’s history.

Taplejung’s Atharai Hangpang Village, before 2032 VS, was under a remote village in the Tehrathum district. Although this village was distant, the people there were aware. After the beginning of the 21st century, there was a tradition of gathering students in clusters and appointing a teacher to teach them. It prepared human resources who knew how to do accounting for that time.

The light of the social consciousness of the 2007 revolution of Nepal has reached here. Then, people felt that informal education alone could not meet the demands and needs of the time. As a result, people started building community schools in different centers of the village. They arranged a system based on public participation to pay teachers. The society agreed to pay the teachers by collecting the grain or money donated by everyone. In this way, the campaign to open and operate the school proceeded. As a result, in 2018, the Hangpang people established the Saraswati D.S.B. middle school in the village.

डा. नवराज सुब्बा

गाउँको पृष्ठभूमि 

ताप्लेजुङ जिल्ला अन्तर्गत पर्ने यो हाङपाङ गाउँ हाल संघीय नेपालको आठराई त्रिवेणी अन्तर्गतको हाङपाङ वडामा परिणत भएको छ । अहिले यो हाङपाङ गाउँ छिमेकी चाँगे, फूलबारी र निघुरादिन गाउँको सदरमुकाम गाउँपालिका बनेको छ । सरस्वती उच्च माद्यमिक विद्यालय आठराई त्रिवेणी गाउँपालिका सदरमुकाममा रहेर सर्वत्र शिक्षाको ज्योति फैलाइरहेको छ । यहाँको शैक्षिक पृष्ठभूमि जान्‍न विद्यालयको इतिहास कोट्याउन पर्दछ । 

आठराई हाङपाङ गाउँ वि.स. २०३२ अघि तेह्रथूम जिल्लाको एक दूर्गम गाउँ आठराई हाङपाङ थियो । यो गाउँ दुर्गम भए तापनि त्यहाँका जनता जागरुक थिए । विक्रम सम्बत् एक्काइशौं शताब्दी आरम्भपछि यहाँ टोलटोलमा विद्यार्थी भेला पारेर पढाउनलाई शिक्षक राख्‍ने चलन चल्यो । यसले तत्कालीन अवस्थामा लेखापढी गर्न जान्ने जनशक्ति तयार पार्‍यो । 

२००७ सालको क्रान्तिको सामाजिक चेतनाको प्रकाश यहाँसम्म आइपुग्यो । तब अनौपचारिक शिक्षाले मात्र समयको माग र आवश्यकतालाई पूरा गर्न नसकेको महसुस भयो । फलस्वरुप गाउँघरका विभिन्न केन्द्रहरुमा जनताले सामुदायिक विद्यालय भवन बनाउन थाले । उनीहरुले शिक्षकलाई पारिश्रामिक दिनका लागि जनसहभागितामा आधारित ब्यवस्था मिलाए । सबैको मुठीदानमा प्राप्त अन्न वा रकम दान सङ्कलन गरी शिक्षकलाई पारिश्रामिक दिने ब्यवस्था मिलाइयो । यसरी नै विद्यालय खोल्ने र संचालन गर्ने अभियान अघि बढ्यो । फलस्वरुप २०१८ सालमा हाङपाङमा सरस्वती डि.एस.बी. मिडिल स्कुल स्थापना भयो । 

Dr. Nawa Raj Subba.

The Khas language of Nepal is called the Nepali language. This language is the contact language of Nepal. This language, which sounds like Hindi, is also called the hilly Hindi language by some people. In this way, some linguists of Nepal did not like to call the Nepali language a mountain Hindi language. They knew that Sanskrit, Urdu, Hindi, Nepali Khas, etc., ​​belong to the Indo-European language family. Even though India and Nepal are culturally similar, they are different countries today. Similarly, although Nepali Khas and Hindi belong to the same language family, the opinion was born that the Nepali language should not be called the hilly Hindi.

Native tongues merged with the Khas and became different from previously during the establishment of Nepal, along with the spread of the Nepali Khas language. The Khasa language is comprised of simple Jharra terms. Therefore, Nepali linguists felt that the Nepali Khas language has a lot of originality even though it sounds like Hindi when spoken or heard. Thus, a national opinion formed that the Nepali language should no longer be called Pahari Hindi, i.e., the sister of Hindi, the Nepali Jharrobadi language movement. Balkrishna Pokharel is one of the leading activists of the Jharrowist language movement.

He was born on the 13th of Bhadra in Vikram Sambat 1990 in Chisapani Gadhi of Makwanpur. His father’s name is Subba Sharda Pokharel, and his mother’s name is Chayadevi Pokharel. He was educated at Banaras Hindu University and Calcutta University. After education, he made a notable contribution to linguistics. His major works include History of Khas Jatilo Itihas, 100 Years, and the Nepali Dictionary. In addition, he has written many books such as novels, poems, stories, essays, etc. He taught at Tribhuvan University for a long time. He is known as Professor Balkrishna Pokharel in the Nepali language. He died on 12th Falgun 2075 at the age of 86 in Biratnagar.

डा. नवराज सुब्बा ।

परिचय

नेपालको खस भाषालाई नेपाली भाषा भनिन्छ । यो भाषा नेपालको सम्पर्क भाषा हो । सुन्दा हिन्दीझैं लाग्‍ने यो भाषालाई कतिपयले पहाडी हिन्दी भाषा पनि भन्दछन् । यसरी नेपाली भाषालाई पहाडी हिन्दी भाषा भनेको नेपालका केही भाषाशास्त्रीलाई मन परेन । उनीहरुलाई थाहा थियो संस्कृत, उर्दु, हिन्दी, नेपाली खस आदि भाषा भारोपेली भाषा परिवारका हुन् । तापनि जसरी भारत र नेपाल सांस्कृतिक रुपमा समान भएर पनि आज फरक फरक राष्ट्र हुन् । त्यसै गरी नेपाली खस र हिन्दी भाषा एकै भाषा परिवार भए तापनि नेपाली भाषालाई पहाडी हिन्दी भाषा भन्‍न हुँदैन भन्‍ने मतको जन्म भयो ।

नेपाली खस भाषा गोरखाविस्तारसितै नेपाल निर्माणका क्रममा रैथाने जातजातिसित घुलमिल भयो र पहिलेभन्दा फरक बन्यो । खस भाषामा मौलिक झर्रा शब्दहरु निर्माण भए । त्यसकारण नेपाली खस भाषालाई सर्सर्ति सुन्दा वा बोल्दा हिन्दीझैं लागे तापनि अब यसमा मौलिकता प्रचूर मात्रामा भएको महसूस नेपाली भाषाशास्त्रीलाई भयो । त्यसैले नेपाली भाषालाई अब पहाडी हिन्दी अर्थात् हिन्दीको बहिनी भन्‍न हुदैन भन्‍ने राष्ट्रिय मत निर्माण भयो । जसलाई नेपाली झर्रोवादी भाषा आन्दोलन भनिन्छ । तिनै झर्रोवादी भाषा आन्दोलनका अग्रज अभियन्तामध्येका एक हुन्– बालकृष्ण पोखरेल ।

Dr. Nawa Raj Subba.

Artistic writing is called literature or creation. In literature, there is not only objective writing but also thematic imagination. Not all literature is thought or written. Sadhana or dedication is also needed for that. It is not enough to do sadhana; there should also be meaningful work.

I believe creation should be absolute in itself, and style should be original. The meaning of my statement is that it should be written in an independent or free-spirited manner, utterly free from insistence or prejudice. If a writer’s text deceives or puts someone down, that writing becomes praise or a slogan. Not everyone considers literature. Therefore, literary creation is free, spontaneous feelings bound by specific arts. There are also some ideas of literary creation. In the market, someone introduces a new style to get known as a creator.

Writers and artists are self-respecting; no one counts anyone. They only believe in themselves or their company. Therefore, literature is also a mixture, Khichadi. Getting a real piece of literature work and the creator in the market is demanding. As a Nepali language literature student, I am interested in this. I don’t know much about the other side. I am informed about the literary market of my hometown Biratnagar and a glimpse of Jhapa, Sunsari, Dhankuta, Kathmandu, and Chitwan. I am expressing my feelings on that basis. I understand that I don’t know how to write artistically. I have a habit of talking about what I have seen and experienced. Don’t be angry.

डा. नवराज सुब्बा

कलात्मक लेखनलाई साहित्य वा सिर्जना भन्‍ने चलन छ । साहित्यमा वस्तुगत लेखन मात्र हुँदैन विषयगत कल्पना पनि हुन्छन् । त्यसो भन्दैमा सोचेका वा लेखेका सबै साहित्य हुँदैनन् । त्यसको लागि साधना पनि चाहिन्छ । अझ साधना मात्र गरेर पुग्दैन सार्थक सन्देश पनि चाहिन्छ ।

सिर्जना निरपेक्ष र शैली मौलिक हुनुपर्दछ भन्ने मेरो मान्यता छ । मेरो भनाइको तात्पर्य, कुनै सवालमा आग्रह वा पूर्वाग्रहबाट सकभर मुक्त स्वतन्त्र वा स्वच्छन्द भएर लेखिनुपर्दछ । कसैलाई फकाउने वा खसाउने गरी लेखिएमा त्यो लेखाइ स्तुति वा नारा हुन जान्छ । जसलाई सबैले साहित्य मान्दैनन् । त्यसैले साहित्यिक सिर्जना स्वतन्त्र, स्वच्छन्द भावना हो जो केही मान्यताद्वारा बाँधिएका हुन्छन् । साहित्यिक सिर्जनाका केही आदर्श पनि हुन्छन् । जमातमा आफू चिनिनलाई कोही नयाँ ढर्रा गर्दछन् ।

साहित्यकार, कलाकार स्वाभिमानी हुन्छन् कसैले कसैलाई गन्दैनन् । आफैलाई वा आफ्नो मण्डलीलाई मात्र पत्याउँछन् । त्यसैले साहित्य भनेको खिचडी पनि हो । यहाँ साहित्यिक माल पाउन वा चाल पाउन गाह्रो पनि छ । म नेपाली भाषा साहित्यको एक विद्यार्थी भएकाले यसबारे चासो राखिरहन्छु । मलाई अरुतिरको त्यत्ति ज्ञान छैन । मैले मेरै गृहनगर विराटनगरका बारेमा केही जानकारी राख्छु र मैले झापा, सुनसरी, धनकुटा, काठमाडौं, चितवनको साहित्यिक झलक पाएको छु । त्यही आधारमा म आफ्नो अनुभूति पोख्दैछु । मलाई थाहा छ म कलात्मक पाराले लेख्‍न त्यति जान्दिन पनि । जे देखेको भोगेको लागेको ठाडै बोल्ने बानी छ । नरिसाउनु होला ।