डा. नवराज सुब्बा

चारसय वर्षअघि काठमाडौं खाल्डोपूर्वको किरातकालिन इतिहासले आधुनिक नेपाल निर्माणको आधारशिला निर्माण गरेको थियो । हालको संघीय गणतान्त्रिक नेपालमा काठमाडौंपूर्व तीन प्रदेश निर्माण भएका छन् । ऐतिहासिक किराती राजा लोहाङ सेनको मकवानपुर हाल प्रदेश न ३ भएको छ । उनकै नामबाट रहेको लाहान नगर हाल प्रदेश न. २ मा पर्दछ । उनकै शासनकालमा स्थापित मोरोङ राज्यको राजधानी विजयपुर हाल प्रदेश न. १ मा रहेको छ । यति मात्र हैन, उनको शासनकालमा दखल गरिएको तर हाल नेपाली भूभागबाहिर पर्ने क्षेत्रलाई हाल नेपाली इतिहासले ग्रेटर नेपाल भूमिको रूपमा केवल रेखाङ्कन गरेको छ ।

शान मकवानवंशी महाराजधिराज लोहाङ सेन (वि.स. १६६६–१६९८) ले फेदापका राजा बाज हाङ खेवाङको सहयोगमा मकवानपुरदेखि पूर्वका साना साना राज्यहरू लगायत मोरोङको विजयपुर समेत अब्बल गरी पूर्वमा सिमाना टिस्टानदीको छेउ महानदी, पश्चिम बेतिया, उत्तर तिब्बत र दक्षिण पूर्णियाको जलालगढ तथा तिरहुतसम्म राज्य कायम गरे र विजयपुरलाई अधिराज्यको राजधानी बनाए (चेमजोंङ, सन् १९६७ र भ्यान्सीटार्ट, सन् १९१५) ।