डा. नवराज सुब्बा॥

आज हामीले उपभोग गरेका स्वतन्त्रता, नागरिक हक र अधिकार त्यसै पाएका होइनौं । विभिन्न बन्धनबाट मुक्ति पाउन, मानव अधिकार स्थापित गर्नका लागि विश्वका जनता हिजो निरङ्कुश शासनविरुद्ध लडेका थिए । कालखण्डमा मानवोचित अधिकार प्राप्तिको लागि भएका अभियानमा धेरै मानिस सहिद भएका छन् । वीर मानिस मात्र देशको प्राकृतिक, सामाजिक, सांस्कृतिक उन्नयन खातिर निरन्तर स्वस्फूर्त लड्दछन् । सहिद त्यो हो जसले लोकहितमा बिना स्वार्थ आफूलाई समर्पित गर्दछ ।

नेपालमा पनि जहानीया शासन विरुद्ध सहिदले जीवन बलिदान दिए । फलस्वरुप हामीले जहानीया राणा शासनबाट छुटकारा पायौं । देशभित्र र बाहिर उर्लेका स्वतन्त्रता तथा मानव अधिकार आन्दोलनका प्रकाशमा नेपालमा भएका राजनीतिक परिवर्तनमार्फत् प्रजा नागरिक भएका हुन् । अतः ज्ञात, अज्ञात सहिदलाई सम्झेर इतिहासप्रति कृतज्ञता जनाउन कहिल्यै नभुलौं ।

हाम्रो देश नेपालमा प्रथम राणा प्रधानमंत्री जंगबहादुर राणाले आफूविरुद्ध प्रचारप्रसार गरेको अभियोगमा वि. स. १९३३ फागुन २० गते लखन थापा मगरलाई मनकामना मन्दिर नजिकैको जङ्गलमा रुखमा झुन्ड्याएर सहिद बनाइदिए । स्वतन्त्रताको मूल्यखातिर राणाविरुद्ध लखन थापा मगरले विद्रोह गरे । उनी राणा निरङ्कुशताविरुद्ध जीवन बलिदान दिएर सहिद बने । राणाविरुद्ध यो पहिलो बलिदान थियो ।

राणा शासक नेपाललाई आफ्नो बपौती ठान्दन्थे । राणा शासनको अत्याचार उत्कर्षमा थियो । वि.स. १९९७ मा निरङ्कुश राणा सरकारले शुक्रराज शास्त्री, धर्मभक्त माथेमा, दशरथ चन्द र गंगालाल श्रेष्ठलाई काठमाडौं टेकु पचलीमा रुखमा झुन्ड्याएर, गोली हानेर सहिद बनायो । नेपाली प्रजातान्त्रिक आन्दोलनमा चारजना वीर सपूतहरुले ज्यान बलिदान दिए । उनीहरु अमर सहिद बने ।