धरतीको बोली (नेपाली कविता) अन्तर्राष्ट्रिय मातृभाषा दिवस
डा. नवराज सुब्बा
किन आज सन्तानहरूले जननीलाई मातृभाषामा बोलाउँदैनन्? बिलाउँना गर्छिन र आँशु पुछ्दै आमा *कहिले गाउँपाखामा हराउँछिन् कहिले दार्जिलिङको चियाबारीमा अनि कहिले सुखिमको अलैँचीघारीमा लुक्छिन्
अनि, मेरा बाका आँखामा कुँदिएका लिपीहरू पढ्न नसक्ने वर्तमान पिढी देखेर बिरक्तिन्छन् बा र भाग्य खोज्दै *कहिले मलाया, कहिले लाहौर त कहिले बर्मामा कुद्छन् कहिले जर्मनसित त कहिले निर्दोस अर्जेन्टिनीलाई धपाउँछन् यसरी मेरो भाषा र लिपी आजकल गाउँ र शहरमा त्यत्ति देखिन्न भेटिन्न भोटमा पनि पहिलेजस्तो उनीहरू नयाँ पिढीसित लाजले लुकेर बसेका छन् पुराना किताबभित्र।
खबरदार इतिहास! जब तिमोले बाइसी चौबिसी राज्यका माटो टेक्यौ त्यहाँका भाषा र लिपी कच्याककुचुक पारिदियौ जब तिमीले किरात मिलायौ र लिम्बुवान हातमा लियौ पिठबाट छुरा घोपेर मुखबाट जिब्रा थुतेर भाषा लिपी झिकिदियौ र अफालिदियौ तिनलाई उनीहरूकै माटामा छताछुल्ल पारेर तिमीले झार भनेर फालेका विरुवा आज आवाज भएर उठेकाछन् मातृभाषा र पितृलिपी भन्दै जुरुक्क जागेका छन् भावना फक्रिदै छ नयाँ जुझारु हातमा अनि काँधमा हेर उठेका ती, गाउँ गाउँबाट बस्ती बस्तीबाट अब जुर्मुराउँदै छन्।
याद राख, इतिहास र वर्तमा जोड्ने वंशाणु र जीवनकथा हो मातृभाषा र लिपी यसलाई जातीय लौरोले नहान नयाँ पिढीबाट खोसिन लागेको पुर्खाका चिनोलाई हामी सबैले बचाउँनुपर्छ नयाँ आधुनिक पिढीसँगै यसलाई अघि बढाउनुपर्छ नदोहोर्याउ कालो इतिहास त्यस्ता सत्ताधारी सोँच र आँखाबाट यसलाई जोगाउँनुपर्छ मातृभाषा मेरी आमा, लिपी मेरा बा हुन् म बाआमालाई कहिल्यै मर्न दिने छैन किनभने, मेरा धरती र आकास हुन् मातृभाषा र लिपी इतिहास बिना आदिवासीको जीवन असम्भव छ।
Dr. Nawa Raj Subba is a public health specialist who has more than three and a half decades of experience working in public healthcare management at the Ministry of Health and Population in Nepal. In the spirit of public-private partnerships to expand access to health care in rural communities in Eastern Nepal, he played a vital role in leading operational research. He has also independently researched public health and intercultural psychology in Nepal. He published his works in books and journals. Nepali literature, culture, and music recognized him as an author. He has written artistic and cultural texts and CDs. His work has been acknowledged and appreciated by civil society, the government of Nepal, and abroad. He is now involved in Public Health and Intercultural Psychology studies in Nepal.
धरतीको बोली (नेपाली कविता) अन्तर्राष्ट्रिय मातृभाषा दिवस
डा. नवराज सुब्बा
किन आज सन्तानहरूले
जननीलाई मातृभाषामा बोलाउँदैनन्?
बिलाउँना गर्छिन र आँशु पुछ्दै आमा
*कहिले गाउँपाखामा हराउँछिन्
कहिले दार्जिलिङको चियाबारीमा अनि
कहिले सुखिमको अलैँचीघारीमा लुक्छिन्
अनि,
मेरा बाका आँखामा कुँदिएका लिपीहरू
पढ्न नसक्ने वर्तमान पिढी देखेर
बिरक्तिन्छन् बा र भाग्य खोज्दै
*कहिले मलाया, कहिले लाहौर त
कहिले बर्मामा कुद्छन्
कहिले जर्मनसित त कहिले
निर्दोस अर्जेन्टिनीलाई धपाउँछन्
यसरी मेरो भाषा र लिपी
आजकल गाउँ र शहरमा त्यत्ति देखिन्न
भेटिन्न भोटमा पनि पहिलेजस्तो
उनीहरू नयाँ पिढीसित
लाजले लुकेर बसेका छन्
पुराना किताबभित्र।
खबरदार इतिहास!
जब तिमोले बाइसी चौबिसी राज्यका माटो टेक्यौ
त्यहाँका भाषा र लिपी कच्याककुचुक पारिदियौ
जब तिमीले किरात मिलायौ र लिम्बुवान हातमा लियौ
पिठबाट छुरा घोपेर मुखबाट जिब्रा थुतेर भाषा लिपी झिकिदियौ
र अफालिदियौ तिनलाई उनीहरूकै माटामा छताछुल्ल पारेर
तिमीले झार भनेर फालेका विरुवा आज आवाज भएर उठेकाछन्
मातृभाषा र पितृलिपी भन्दै जुरुक्क जागेका छन्
भावना फक्रिदै छ नयाँ जुझारु हातमा अनि काँधमा
हेर उठेका ती,
गाउँ गाउँबाट
बस्ती बस्तीबाट
अब जुर्मुराउँदै छन्।
याद राख,
इतिहास र वर्तमा जोड्ने
वंशाणु र जीवनकथा हो
मातृभाषा र लिपी
यसलाई जातीय लौरोले नहान
नयाँ पिढीबाट खोसिन लागेको
पुर्खाका चिनोलाई हामी सबैले बचाउँनुपर्छ
नयाँ आधुनिक पिढीसँगै यसलाई अघि बढाउनुपर्छ
नदोहोर्याउ कालो इतिहास
त्यस्ता सत्ताधारी सोँच र आँखाबाट यसलाई जोगाउँनुपर्छ
मातृभाषा मेरी आमा, लिपी मेरा बा हुन्
म बाआमालाई कहिल्यै मर्न दिने छैन
किनभने,
मेरा धरती र आकास हुन् मातृभाषा र लिपी
इतिहास बिना आदिवासीको जीवन असम्भव छ।
—
नेपाली लेखक कवि International Mother Language Day
Dr. Nawa Raj
Dr. Nawa Raj Subba is a public health specialist who has more than three and a half decades of experience working in public healthcare management at the Ministry of Health and Population in Nepal. In the spirit of public-private partnerships to expand access to health care in rural communities in Eastern Nepal, he played a vital role in leading operational research. He has also independently researched public health and intercultural psychology in Nepal. He published his works in books and journals. Nepali literature, culture, and music recognized him as an author. He has written artistic and cultural texts and CDs. His work has been acknowledged and appreciated by civil society, the government of Nepal, and abroad. He is now involved in Public Health and Intercultural Psychology studies in Nepal.